Sự khác nhau giữa thanh toán Bitcoin và thanh toán thẻ Visa

Người phát minh ra Bitcoin. Satoshi Nakamoto, đã đặt tiêu đề cho sách trắng của mình là “hệ thống tiền điện tử ngang hàng” (Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System).

Ngang hàng có nghĩa là từ người này sang người kia. Mà không có nhiều trung gian đứng giữa hai người. Đây cũng là phản ánh sự khác biệt chính giữa giao dịch Bitcoin và hệ thống tài chính hiện tại. Mà đặt biệt là giao dịch qua các loại thẻ quốc tế như Visa và Mastercard. 

Giao dịch qua tiền mặt

Trước Bitcoin. Nếu chúng ta muốn thanh toán ngang hàng thì tiền mặt là một giải pháp tuyệt vời. Nó đảm bảo được việc tiền được chuyển từ tay người này sang tay người kia. Mà không cần bất kỳ một bên thứ ba hoặc tổ chức tài chính nào. 

Giao dịch tiền mặt xử lý vấn đề về “niềm tin” khá hiệu quả. Nếu một khách hàng đưa cho bạn một tờ tiền. Thì bạn có ngay doanh thu. Mà không cần phải qua trung gian hay chờ đợi. Nhưng rủi ro của tiền mặt là khách hàng có thể đưa cho bạn một tờ tiền giả. 

Hoặc khi khách hàng thanh toán một lượng tiền mặt quá lớn thì phải tốn thêm nhiều thời gian để kiểm tra và đếm lại. Tiền mặt thì phải gặp mặt mới đưa tiền. Nên nó không thể thanh toán một cách nhanh, tiện, qua các vị trí địa lý cách xa nhau được

Hiện tại tội phạm vẫn ưa thích phương tiện thanh toán bằng tiền mặt. Đặt biệt là đồng đô la. Vì nó bảo mật, an toàn và rất khó để truy tìm dấu vết. 

Giao dịch qua chuyển khoản ngân hàng

Chuyển khoản ngân hàng được dùng khá thường xuyên tại Việt Nam. Bạn có thể chuyển tiền nội bộ qua lại cùng một ngân hàng hay khác ngân hàng. Tiền sẽ được chuyển từ tài khoản ngân hàng này sang tài khoản ngân hàng khác. 

Chuyển khoản ngân hàng thường diễn ra ở nội địa. Với phí rất rẻ hoặc miễn phí. Việc chuyển tiền được thực hiện trên các thiết bị di động hoặc tại quầy ngân hàng.

Giao dịch qua thẻ Visa

Có nhiều mạng lưới thanh toán ngoài kia. Nhưng Visa là công ty lớn nhất trong số họ. Nên trong bài viết hôm nay chúng ta sẽ dùng Visa làm ví dụ cho trường hợp này. 

Tính đến hết năm 2020. Visa Net kết nối 3,6 tỷ tài khoản với hơn 80 triệu điểm bán hàng tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Khiến nó trở thành một mạng lưới thanh toán lớn nhất thế giới. 

Visa là công ty, còn Visa Net là tên của mạng lưới thanh toán Visa. Cả Visa và Bitcoin đều chạy trên mạng máy tính trên khắp thế giới. Tuy nhiên, Visa là một mạng lưới giúp kết nối các ngân hàng lại với nhau để giúp các giao dịch được thực hiện xuyên quốc gia. 

Visa không phải là một mạng thanh toán độc lập. Nó chỉ đơn thuần là một cơ sở hạ tầng điện tử chuyển tiền từ tài khoản này sang tài khoản khác. Đi qua nhiều tổ chức tài chính. 

Khi bạn mua cà phê, đến lúc thanh toán. Người bán sẽ tiến hành thanh toán bằng cách quẹt thẻ của bạn trên máy quẹt thẻ của cửa hàng. Chỉ mất vài giây ngắn ngủi để giao dịch hoàn tất và bạn bước ra khỏi đó với ly cà phê trên tay.

Nhưng mọi thứ vẫn đang diễn ra bên dưới một cách phức tạp và lâu hơn bạn nghĩ. 

Hành động quẹt thẻ Visa của bạn tại cửa hàng sẽ có ít nhất 5 thực thể tham gia vào:

1. Doanh nghiệp bán sản phẩm hay dịch vụ, như siêu thị, nhà hàng, quán cà phê… (the merchant).

2. Ngân hàng của người bán, là ngân hàng những doanh nghiệp trên (acquirer).

3. Ngân hàng phát hành thẻ cho bạn và tôi (Issuer). Một ngân hàng cũng vừa có thể là ngân hàng phát hành thẻ. Vừa là ngân hàng của người bán. 

4. Chủ thẻ, người mua, giữ thẻ Visa vật lý do ngân hàng phát hành. (Consumer)

5. Mạng lưới thanh toán Visa (Visa Net). Là người trung gian kết nối lại những thực thể trên để thực hiện thanh toán điện tử. 

Các chủ thể trên là riêng biệt và độc lập. Họ cần một mạng lưới để có thể kết nối và truyền thông tin qua lại những thực thể đó. 

Các thực thể trong một thanh toán thẻ Visa. 

Qua trên chúng ta cũng đã thấy được trên thế giới có rất nhiều ngân hàng khác nhau. Họ là những thực thể tài chính độc lập và riêng biệt. Sẽ rất khó nếu chúng ta giao thương trên phạm vi toàn cầu. Vì các ngân hàng không có một mạng lưới thống nhất để nói chuyện qua lại với nhau. 

Những công ty như Visa và Mastercard ra đời để giải quyết vấn đề đó. Họ là những mạng lưới khổng lồ. Nơi kết nối hàng nghìn ngân hàng lại với nhau. Giúp người mua và người bán trên khắp thế giới có thể thực hiện giao dịch một cách dễ dàng. 

Và sau đó Visa có thể kiếm tiền dựa trên quá trình trung gian đó của họ. Càng qua nhiều trung gian thì phí giao dịch cũng sẽ càng cao hơn. Và phí này sẽ được tính cho người bán hàng. 

Cách mà Visa hoạt động diễn ra trong 3 bước: 

• Ủy quyền (Authorization)

• Thanh toán bù trừ (Clearing)

• Thanh toán (Settlement)

Bước 1: Ủy quyền (Authorization)

Giai đoạn uỷ quyền nhằm mục đích xác minh danh tính của khách hàng với tư các là chủ sở hữu của số tiền mà họ đang cố gắng sử dụng. Cũng như là số dư trong tài khoản. 

• Khi Tý mua cà phê ở tiệm anh Tèo, Tý đưa thẻ visa vào máy quẹt thẻ của Tèo. 

• Máy quẹt thẻ gửi tín hiệu đến ngân hàng của Tèo (Acquirer).

• Ngân hàng của Tèo gửi tin nhắn đó đến Visa Net để họ kiểm tra xem giao dịch này có rủi ro hay gian lận không.

• Visa Net gửi tin nhắn đó tới ngân hàng phát hành thẻ cho Tý để kiểm tra xem Tý có đủ tiền không.

• Nếu đủ tiền thì sau đó ngân hàng của Tý gửi thông báo đến Visa Net. Visa Net gửi thông báo đến ngân hàng của Tèo, và ngân hàng của Tèo gửi thông báo đến máy quẹt thẻ để chấp nhận thanh toán. 

Quy trình này chỉ diễn ra trong tích tắc. Và Tý cầm ly cà phê của mình ra khỏi cửa hàng. 

Nhưng khoan… Mọi thứ có kết thúc nhanh vậy không? trên bề mặt thì hình như thanh toán đã hoàn thành rồi nhưng mọi thứ vẫn còn đang diễn ra ở bên dưới hệ thống thanh toán. Và tiền thực tế vẫn chưa được chuyển từ ngân hàng của Tý đến ngân hàng của Tèo. 

Bước 2: Thanh toán bù trừ (Clearing)

Sau khi bước 1 đã hoàn thành thì:

• Ngân hàng của Tèo sẽ gửi thông tin chi tiết về giao dịch và thông tin chủ thẻ đến Visa Net. 

• Sau đó Visa Net truyền thông tin đó đến ngân hàng của Tý. 

• Khi ngân hàng Tý nhận được thông tin đó từ Visa Net thì ngân hàng của Tý trừ vào số dư hiện có trên tài khoản của anh ấy. 

Bước 3: Thanh toán (Settlement)

• Visa Net hợp nhất tất cả mọi giao dịch thanh toán trên toàn thế giới và gửi báo cáo quyết toán thuần hợp nhất cho các ngân hàng của Tý và Tèo. 

• Tiền được chuyển đến ngân hàng Tèo. Quá trình hoàn tất. 

Toàn bộ quá trình này thường mất từ 24 đến 48 giờ. Đây là một quy trình khá rườm rà, nặng về thông tin và liên quan đến một số đối tác cần phải tuần tự tạo và truyền thông tin. 

Sau khi Tý bước ra khỏi quán cà phê với ly cà phê của mình. Thì ít nhất phải mất 24h sau đó Tèo mới nhận được tiền chuyển đến ngân hàng của mình kèm theo một mức phí do Visa tính vào. Và khoản tiền được chuyển đến sẽ cộng dồn lại từ tất cả đơn hàng của ngày hôm trước. 

Tuy rườm rà nhưng cho tới hiện tại hệ thống này vẫn chạy tốt và đủ đáng tin cậy để hầu hết mọi người trên toàn cầu sử dụng hàng ngày. 

Giao dịch qua Bitcoin 

Khi gửi BTC qua mạng Bitcoin, quá trình này diễn ra theo một con cách rất khác so với Visa.

Với cùng câu chuyện ở trên. Tý đến mua cà phê ở tiệm của Tèo. 

Nhưng lần này không thanh toán bằng thẻ Visa nữa mà thanh toán bằng Bitcoin. 

Tý quét mã QR để thanh toán cho ly cà phê của mình bằng ví kỹ thuật số trên điện thoại của mình. 

Tý cần “khoá cá nhân” để có thể gửi tiền đi trong ví. Nó giống như một chữ ký điện tử khi giao dịch. Mục đích của nó là để chứng minh quyền sở hữu của người gửi tiền.

Sau đó, ví kỹ thuật số sẽ gửi giao dịch đó đến mạng lưới Bitcoin. 

Một vài nút sẽ nhận được giao dịch. Và chuyển thông tin chi tiết sang các nút khác và chỉ trong vài giây. Giao dịch của bạn được truyền đến toàn bộ mạng. Tất cả các nút có thể xác minh giao dịch một cách độc lập và kiểm tra xem bạn thực sự có Bitcoin mà bạn muốn gửi hay không. (Tương tự như bước “Ủy quyền - Authorization” trong Visa) 

Sau đó, các thợ đào sẽ gộp các dịch thành tuần lô và bắt đầu đua tranh nhau để giải quyết các bài toán. Các bài toán được điều chỉnh độ khó và dễ bởi mạng lưới Bitcoin dựa trên số lượng thợ đào tham gia vào mạng. Miễn là mất ~10 phút để giải xong bài toán là được.  

Thợ đào nào giải được bài toán nhanh nhất sẽ thông báo cho toàn bộ mạng biết đáp án. Tất cả các nút khác có thể dễ dàng kiểm tra xem anh ta có giải ra được đáp án thật hay không. Và một khối mới được thêm vào một chuỗi. Trong khối đó có chứa lịch sử giao dịch của Tý chuyển tiền qua Tèo. (Tương tự như bước “Thanh toán -  Settlement” trong Visa)

Đây là lúc tiền thật sự được chuyển từ ví Tý qua Tèo. 

Khi đã thêm một khối mới vào chuỗi khối rồi thì không thể bị sửa đổi. Việc sửa đổi chuỗi sẽ yêu cầu một lượng lớn sức mạnh tính toán. Khi càng nhiều khối được thêm vào sau khối chứa giao dịch của Tý và Tèo thì càng trở nên khó khăn hơn theo cấp số nhân để sửa đổi. 

Thời gian để giao dịch thật sự hoàn thành có thể khác nhau tùy thuộc vào độ thông thoáng của mạng. Nhưng thời gian để khai thác một khối là 10 phút. Và để thật sự an toàn thì bạn có thể đợi thêm 5 lần xác nhận nữa là tổng 60 phút. Thì giao dịch của bạn đã gần như không bao giờ bị đảo ngược. 

Giao dịch trên Bitcoin được hoàn thành nhanh vì nó không phải đi qua nhiều bên trung gian như Visa. Và tất cả từ đầu đến cuối đều được giải quyết trên một mạng lưới.

Tuy nhiên hiện tại người ta nhìn nhận Bitcoin là vàng điện tử. Hơn là một phương tiện thanh toán dùng để mua hàng hoá. Và một phần luật pháp nhiều nước xem Bitcoin là một loại hàng hoá nên khi bạn dùng Bitcoin để mua sắm thì sẽ bị đánh thuế.

Nhưng dù sao mạng lưới tầng 2 của Bitcoin là Lightning Network vẫn đang phát triển một cách tích cực. Để có thể mang đến tốc độ xử lý cực nhanh, phí cực rẻ cho những giao dịch vi mô, giá trị thấp. 

Sự khác nhau chính giữa thanh toán Visa và thanh toán Bitcoin

Khác nhau về cách xử lý giao dịch 

Visa: 

Có hàng nghìn ngân hàng riêng biệt trên khắp thế giới. Nếu bạn mua bán ở quy mô quốc tế. Thì sẽ rất khó khăn vì các ngân hàng đó không nói chuyện lẫn nhau.

Visa net là một mạng lưới giúp kết nối tất cả các ngân hàng đó lại và giúp nói chuyện qua lại.

Điều kiện là bạn cần phải có thẻ Visa: nơi mà ngân hàng phát hành thẻ Visa của bạn đã gia nhập mạng lưới Visa Net.

Và nơi bán hàng cũng cần chấp nhận thanh toán Visa. Có nghĩa là ngân hàng người bán cũng đã gia nhập mạng lưới Visa.

Quy trình xử lý giao dịch cồng kềnh, đi qua nhiều trung gian, lâu và tốn nhiều phí. 

Bitcoin: 

Mọi thứ chỉ diễn ra chỉ trên một mạng lưới. Thứ bạn cần là ví Bitcoin. Và người bán chấp nhận thanh toán Bitcoin.

Quy trình xử lý giao dịch nhanh, rẻ và bảo mật thông tin. 

Có một điều người ta hay nhầm lẫn là nhìn trên bề mặt thì có thể thấy sự tiện lợi của việc quẹt thẻ và tốc độ xử lý nhanh tích tắc của nó. Nhưng họ có thể không biết là đằng sau đó là cả một quá trình phức tạp đi qua nhiều trung gian và tốn nhiều thời gian để tiền có thể thật sự được đổi chủ.

Còn với Bitcoin. Khi giao dịch hoàn thành thì nó thật sự hoàn thành. Vì giao dịch không cần phải chạy qua nhiều trung gian và minh bạch trong kiểm toán. 

Khi gửi BTC đến một người khác thì về cơ bản chỉ cần có hai thực thể cần thiết để tiền được chuyển một cách hiệu quả. Đó là ví của người gửi và mạng lưới Bitcoin. Các thực thể khác như thợ đào hay các nút của mạng chỉ là phần phụ của mạng. Họ có thể đến và đi mà không ảnh hưởng đến hoạt động của mạng lưới. Miễn sao chỉ còn một người lưu trữ một nút đầy đủ của Bitcoin trên máy tính thì mạng lưới Bitcoin sẽ vẫn tiếp tục tồn tại. 

Ngược lại hệ thống thanh toán thẻ như Visa yêu cầu tối thiểu 5 thực thể trung gian tham gia vào quá trình xử lý giao dịch. Nhưng trong thực tế con số có thể nhiều hơn thế. 

Cốt lõi của mọi hệ thống giao dịch nằm ở một yếu tố thiết yếu là niềm tin. Khi bạn đồng ý bán một sản phẩm để đổi lấy tiền. Bạn biết rằng bạn sẽ thực sự nhận được tiền. 

Bitcoin là hệ thống đầu tiên loại bỏ niềm tin ra khỏi hoạt động giao dịch giữa hai cá nhân.

Bạn không cần niềm tin khi gửi tiền qua mạng lưới Bitcoin nhưng bạn cần niềm tin khi đầu tư vào Bitcoin.

Khác biệt trong việc bảo mật thông tin

Đối với mua sắm trực tuyến. Người dùng thẻ có thể bị đánh cắp thông tin về danh tính khi mua hàng trên các trang web. Vì khi thực hiện thanh toán bạn cần chia sẻ tất cả thông tin trên thẻ của mình. 

Một báo cáo của Neilson vào tháng 12 năm 2021 cho thấy Hoa Kỳ chiếm một lượng lớn gian lận thẻ trên toàn cầu. Hoa Kỳ chiếm 35,83% gian lận thẻ toàn cầu vào năm 2020 mặc dù nước này chỉ chiếm 22,40% tổng khối lượng thẻ phát hành trên toàn cầu. Gian lận ở Hoa Kỳ cao hơn do việc sử dụng rộng rãi hơn các giao dịch không xuất trình thẻ trên môi trường online. 

Khi thực hiện giao dịch bằng tiền mã hoá mà cụ thể là Bitcoin. Thì bạn không cần chia sẻ dữ liệu cá nhân của mình. Quá trình này giống như việc thanh toán bằng tiền mặt. Và các hacker cũng rất khó tấn công được vào mạng Bitcoin để có thể đảo ngược giao dịch đã chi tiêu. Vì điều đó cần đến một sức mạnh phần cứng khủng khiếp chiếm hơn 51% sức mạnh của mạng lưới.

Đa số vụ tấn công để lấy mất Bitcoin bạn hay đọc trên báo là không phải đến từ việc hacker có thể đột nhập vào mạng lưới Bitcoin để đánh cấp BTC. Phần lớn các hacker đều đánh cấp BTC từ ví kỹ thuật số khi mà người dùng có sơ hở về bảo mật. Nên đó là lý do tại sao ví lạnh là phương pháp an toàn nhất ở thời điểm hiện tại để bảo vệ đồng coin của bạn trước những tấn công ngoài kia. 

Khác biệt về tính pháp lý 

Vì Bitcoin là một mạng lưới phi tập trung. Hoạt động trên phạm vi toàn cầu nên các chính phủ không thể can thiệp vào việc xử lý giao dịch. 

Nên ở những quốc gia khác nhau sẽ có những khung pháp lý khác nhau về Bitcoin. Có quốc gia nhìn nhận nó như một loại tài sản, có quốc gia công nhận như tiền tệ. Và có quốc gia chưa có khung pháp lý cho Bitcoin. Tại Việt Nam, nếu dùng Bitcoin như một phương tiện thanh toán thì bạn đang vi phạm pháp luật. 

Nhưng cũng vì phi tập trung nên cũng có những trở ngại đáng kể. Nếu có ai đó lấy thẻ của bạn để chi tiêu thì bạn có thể nhờ ngân hàng hỗ trợ khóa thẻ đó lại. Nhưng với Bitcoin thì không có ai giúp bạn cả. Mọi hành động về việc bảo vệ tài sản đều chịu sự trách nhiệm 100% từ bạn. 

Kết luận 

Không thể phủ nhận được việc Bitcoin đã mang đến một cuộc cách mạng thanh toán hoàn toàn mới. Và cũng đã tạo nên một đồng tiền mới. Một đồng tiền rất gần với bản chất của Internet là xuyên biên giới, tồn tại dưới dạng vô hình và có thể truyền đi một cách nhanh chóng.

Bằng chứng cho sự ảnh hưởng đó là việc nhiều chính phủ đã bắt đầu đưa vào thử nghiệm đồng tiền điện tử quốc gia (CBDC) dựa trên công nghệ blockchain. Và cuộc cách mạng về tài chính này sẽ dần được phổ biến trong tương lai gần.