Chứng khoán là gì? Tại sao SEC gọi hầu hết Crypto là chứng khoán

Khi một đồng tiền được gọi là một chứng khoán thì nó sẽ phải đăng ký với SEC khi được bán ra thị trường. Và sẽ bị loại bỏ ra khỏi tất cả các sàn giao dịch Crypto. Đây là một điều hình như không ai muốn. Vì khi mang danh là chứng khoán có nghĩa là dự án đó đến từ một tổ chức tập trung có chủ thể độc lập đứng sau và phát triển một cách rõ ràng cho nó.

Nhưng sứ mệnh của Crypto được sinh ra là để tránh càng xa sự tập trung càng tốt. 

Cộng đồng Crypto đang sống trong bất an và lo sợ. Khi mà bức màng của pháp luật vẫn chưa rõ ràng và còn rất mập mờ phía trước. Như một làn sương dày đặc che hết tương lai của những ai đang tham gia vào thị trường này. 

Vậy chứng khoán là gì? Và tại sao SEC lại kêu gọi hầu hết các đồng coin/token ngoài kia là chứng khoán. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài viết ngày hôm nay. 

Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là một thuật ngữ chung để đề cập đến nhiều công cụ tài chính khác nhau. 

Giống như “chất lỏng” là tên gọi chung khi đề cập đến những thứ gì chảy được, không giữ ở một hình dạng nhất định và có hình dạng phụ thuộc vào vật chứa nó. 

Thị trường “chứng khoán” bao gồm thị trường cổ phiếu, trái phiếu, phái sinh… những thứ đó được xem như một “hợp đồng đầu tư”   

Chứng khoán được chia ra 3 loại chính:

Các công cụ tài chính bên trong chứng khoán

Chứng khoán vốn (Equity Securities)

Chứng khoán vốn là chủ sở hữu thể hiện quyền sở hữu do các cổ đông nắm giữ trong một công ty. Nói cách khác thì đây là cách đầu tư vào cổ phiếu. Trong cổ phiếu thì có hai loại phổ biến là cổ phiếu phổ thông (có quyền biểu quyết) và cổ phiếu ưu đãi (không có quyền biểu quyết). 

Cổ phiếu phổ thông đầu tiên từng được phát hành là của công ty Đông Ấn Hà Lan vào năm 1602.

Các tập đoàn phát hành cổ phiếu để huy động vốn cho hoạt động kinh doanh của họ và người nắm giữ cổ phiếu, một cổ đông, có thể yêu cầu một phần tài sản và thu nhập của công ty.

Cổ phiếu được mua và bán chủ yếu trên các sàn giao dịch chứng khoán. Và nằm trong danh mục đầu tư của nhiều nhà đầu tư cá nhân. Các giao dịch chứng khoán phải tuân thủ các quy định của chính phủ, nhằm bảo vệ các nhà đầu tư khỏi các hành vi gian lận.

Chứng khoán nợ (Debt Securities)

Chứng khoán nợ là một khoản vay mà đơn vị phát hành dùng để huy động vốn sau một thời gian cụ thể. Và sẽ trả lại bạn một khoản tiền lời nhất định đã có trong hợp đồng. Chúng ta thường thấy loại này đại diện cho các loại trái phiếu.

Bảo đảm nợ thể hiện số tiền đã vay phải được hoàn trả, với các điều khoản quy định quy mô của khoản vay, lãi suất và ngày đáo hạn hoặc ngày gia hạn.

Chứng khoán phái sinh (Derivative Securities)

Phái sinh là một loại hợp đồng tài chính có giá được neo theo một loại tài sản cơ sở. Mà loại tài sản đó có thể là bất kể thứ gì như vàng, cổ phiếu, BTC, dầu, cà phê, ngô khoai, thời tiết…

Phổ biến là các loại hợp đồng kỳ hạn (forward contracts) hợp đồng quyền chọn (options contracts) và hợp đồng tương lai (futures contracts). 

Điểm chung của các công cụ tài chính kể trên là nó được xem như một khoản đầu tư. Mà khi đầu tư thì có sự kỳ vọng về lợi nhuận. Và lợi nhuận đó được tạo nên từ sự nỗ lực của người khác. 

Chứng khoán là một thuật ngữ chung bao hàm lên các loại công cụ tài chính phía trên. Giống như “chất lỏng” mà một từ bao hàm cho những thứ như nước, dầu mỡ, sữa, rượu bia…

Chúng ta sẽ cần một vài tiêu chí để quy định một thứ gì đó là chất lỏng. Cũng như chúng ta cũng cần một vài tiêu chí nhất định nào đó để quy định một thứ gì đó là chứng khoán.

Nào! bây giờ là lúc chúng ta đi khám phá những tiêu chí đó.

Quy chế về chứng khoán

Tại Hoa Kỳ, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) quy định việc chào bán và bán chứng khoán ra công chúng.

Nhưng để nhận biết đâu là chứng khoán thì chúng ta phải có bộ tiêu chí đánh giá xem đâu có thể được xem là một chứng khoán. Từ đó mới cần đăng ký với SEC để phát hành ra công chúng. 

Luật chứng khoán được đưa ra bởi Đạo luật Chứng khoán năm 1933 và Đạo luật Giao dịch Chứng khoán năm 1934. Theo luật, bất kỳ ai muốn bán hợp đồng đầu tư ra công chúng đều phải đăng ký với SEC. Và công bố một số thông tin nhất định về đợt chào bán được đề xuất, công ty chào bán và các số liệu chính của công ty đó.

Những quy định này nhằm bảo vệ công chúng tránh khỏi các hoạt động tiếp thị lừa đảo hoặc gây hiểu nhầm. Các nhân vật hàng đầu của công ty phải chịu trách nhiệm nghiêm ngặt về bất kỳ sự thiếu chính xác nào trong báo cáo tài chính của họ. Dù có cố ý hay là không. 

Cách nhận biết đâu là một chứng khoán

Mọi thứ bị thay đổi do có một sự kiện lớn vài năm sau đó. SEC đã kiện công ty W.J. Howey Co về việc bán chứng khoán mà không đăng ký. Vụ kiện đã được đưa ra Tòa án Tối cao vào năm 1946.

Công ty Howey đã bán những khu vườn cam quýt cho người mua ở Florida. Những người sau đó sẽ cho Howey thuê lại đất. Nhân viên của công ty sẽ chăm sóc các khu rừng và bán trái cây thay cho chủ sở hữu. Cả hai bên đều chia sẻ doanh thu. Hầu hết người mua không có kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp và không bắt buộc phải tự mình chăm sóc đất đai.

Theo phán quyết của mình. Tòa án đưa ra định nghĩa về chứng khoán dựa trên bốn tiêu chí. Và gọi đây là bài kiểm tra Howey. Bài kiểm tra này vẫn còn giá trị cho đến ngày hôm nay. 

Sau khi kiểm định công ty Howey. Tòa án tối cao kết luận này là một “hợp đồng đầu tư” do có sự đầu tư tiền vào một doanh nghiệp chung. Với kỳ vọng hợp lý về lợi nhuận thu được từ nỗ lực của những người khác.

Khi làm như vậy, Tòa án Tối cao đã thiết lập bốn tiêu chí để xác định liệu một “hợp đồng đầu tư” có tồn tại hay không. Hợp đồng đầu tư là:

1. Tiền được đầu tư.

2. Khoản đầu tư là vào một doanh nghiệp chung.

3. Với kỳ vọng lợi nhuận.

4. Lợi nhuận được tạo ra thông qua những nỗ lực của người khác.

Khi một thứ gì đó thoả mãn các tiêu chí này thì nó được xem là một chứng khoán. Và nó phải được đăng ký và chịu sự giám sát của SEC để được bán ra thị trường. 

Trong trường hợp của công ty Howey. Những người mua lại vườn cam quýt có được lợi nhuận chủ yếu đến từ công sức lao động và chuyên môn của đội ngũ công ty Howey. Và người mua cần đầu tư một khoảng tiền để sở hữu mảnh vườn đó. 

SEC kêu gọi hầu hết Crypto là chứng khoán 

Vào năm 2018. Cựu Chủ tịch SEC khi đó là Jay Clayton cho biết mọi ICO mà ông từng thấy đều có thể được phân loại là chứng khoán.

Người kế nhiệm của Jay Clayton. Là Gary Gensler cũng không lấy làm thiện cảm hơn, khi cũng cho rằng hầu hết crypto ngoài kia đều là chứng khoán. 

Chủ tịch SEC đã nói gì về Crypto 

Cho đến thời điểm hiện tại. SEC chỉ công nhận Bitcoin là hàng hoá và không phải là một chứng khoán. Nếu ai đã từng tìm hiểu về Bitcoin thì các bạn cũng có thể dễ dàng nhận thấy đây là blockchain có mức độ phi tập trung cao nhất. Đằng sau đó không có một chủ thể tập trung nào đứng ra để dùng “nỗ lực” làm cho giá của BTC tăng lên.

Có lẽ vụ kiện kéo dài và nổi tiếng nhất về việc xác định một đồng coin có phải là một chứng khoán hay không. Là vụ kiện liên quan đến công ty Ripple. Với cáo buộc của SEC là công ty Ripple đang bán chứng khoán là đồng XRP mà không đăng ký với SEC. 

Ripple và SEC

Vụ kiện này đã kéo dài từ cuối năm 2020 và đến tận thời điểm hiện tại là tháng 12/2022 vẫn chưa có kết quả cuối cùng. 

SEC cho rằng công ty Ripple đã bán XRP và huy động được 1.3 tỷ USD mà không thông báo với SEC. 

Nhưng Ripple bác bỏ cáo buộc đó. Và tuyên bố XRP không phải là một chứng khoán. Không phải hợp đồng đầu tư và do đó không tuân theo luật chứng khoán của SEC.

XRP có phải là một chứng khoán hay không?

Trong một sự kiện tổ chức vào ngày 8/9/2022. Ông Gary Gensler cho biết ngành công nghiệp Crypto không cần các hướng dẫn mới và các quy tắc hiện có của SEC sẽ áp dụng cho nó. 

Sau vụ sập đổ của sàn giao dịch crypto FTX thì SEC đã tiếp tục gọi đồng FTT là một chứng khoán. 

Các lý do được đưa ra như:

Chương trình “mua và đốt” token FTT. Việc này giống như các công ty mua lại cổ phiếu của họ. Công ty FTX sẽ dùng doanh thu mua lại FTT và đốt cháy nó. Do đó làm tăng giá trị của FTT. 

Các nhà đầu tư FTT có kỳ vọng hợp lý về việc thu lợi nhuận từ sự nỗ lực của FTX trong việc triển khai các quỹ đầu tư để tạo ra việc sử dụng FTT và mang lại nhu cầu cũng như giá trị cho doanh nghiệp chung của FTX và FTT.

CEO của Alameda Research là Caroline Ellison và đồng sáng lập của sàn FTX là Gary Wang đều đã nhận tội với nhiều cáo buộc khác nhau và không phản đối các cáo buộc của SEC.

Câu hỏi là tại sao SEC không cáo buộc họ sớm hơn? 

Cho đến nay. SEC vẫn chưa sẵn sàng viết ra các quy tắc mới cho ngành Crypto. Họ vẫn sử dụng các quy tắc đã tồn tại trước đó để áp dụng cho thị trường này. Việc này sẽ gây kìm hãm sự đổi mới và làm mập mờ cho sự phát triển của Crypto. 

Điều mà thị trường Crypto cần là một sự hướng dẫn rõ ràng cho ngành. Sự rõ ràng về luật sẽ giúp thị trường phát triển nhanh chóng và cùng với đó tăng cao khả năng bảo vệ các nhà đầu tư khỏi các dự án lừa đảo. 

Kết luận 

Chủ tịch của SEC là Gary Gensler cho rằng ngành công nghiệp tiền mã hoá không cần các hướng dẫn mới và các quy tắc hiện có của SEC sẽ áp dụng cho nó.

Tòa án Tối cao Hoa kỳ đã thiết lập bốn tiêu chí để xác định liệu có phải là một chứng khoán hay không thông qua bài kiểm tra Howey đã có từ năm 1946.

Crypto là một loại tài sản mới trong thế giới tài chính. Nó vừa là tiền, vừa là hàng hoá, vừa là tài sản, hiện tại các quốc gia trên thế giới vẫn còn lúng túng để có thể quy định luật một cách chặt chẽ cho loại tài sản mới này. 

Chúng ta cũng khó lòng mà lấy một luật đã có mặt từ những năm 40 của thế kỷ 20 để áp đặt cho một loại tài sản mới như Crypto. Có thể những người đặt ra những điều luật trên. Sống cách chúng ta hàng chục năm về trước cũng không có một khái niệm nào về internet, về lập trình, về mật mã, về DeFi, và NFT.

Những tài sản mới cần những luật mới để có thể vừa vặn với nó. Như một đứa bé mới sinh ra đời cần mặc một bộ đồ vừa vặn cho chính nó hơn là một bộ đồ jeans cũ kĩ rộng thụng thịnh được thừa kế lại từ người bố của mình.