EVM Inscriptions vs NFT: Cải tiến hay cải lùi cho các EVM blockchain?

khái niệm này sau đó đã được mở rộng sang các blockchain tương thích với Ethereum Virtual Machine (EVM). Điều này cho phép ghi chép dữ liệu phức tạp hơn, như hình ảnh hoặc văn bản, trực tiếp vào blockchain.

Trước khi đi sâu vào EVM inscriptions thì chúng ta hãy khám phá nơi nó bắt đầu, ngay trên blockchain Bitcoin.

Inscriptions lần đầu xuất hiện trên Bitcoin

Ordinals - Inscriptions trên Bitcoin được tạo ra bởi Casey Rodarmor và ra mắt vào cuối năm 2022. Dự án này thực sự bắt đầu thu hút sự chú ý vào tháng 2 năm 2023, khi số lượng Ordinals tăng lên đáng kể.

Cách thức hoạt động của Inscriptions trên Bitcoin bao gồm việc nhúng dữ liệu vào một giao dịch Bitcoin. Dữ liệu này có thể là văn bản, hình ảnh, hoặc thậm chí là mã lệnh. Khi giao dịch được xác nhận và thêm vào blockchain, dữ liệu nhúng cũng trở nên không thể thay đổi và bảo toàn mãi mãi trên blockchain.

Đã có nhiều bộ sưu tập Bitcoin Ordinals đã được bán ra. Và một trong số đó là bộ sưu tập Honey Badgers được bán với giá lên đến 450k USD. Ordinals đã tạo ra một hệ sinh thái NFT riêng biệt trên Bitcoin. 

Tác phẩm thứ tám từ bộ sưu tập Honey Badgers đã được bán với giá 10,4 BTC trên sàn Magic Eden vào hôm qua. Tác phẩm này được mua bởi người dùng Twitter có tên "OG Gen"

Bộ sưu tập Honey Badgers bao gồm các tác phẩm nghệ thuật pixel hoá đặt sắc về nhiều sắc… pic.twitter.com/0zzwx4f87I

— ThuanCapital.eth (@ThuanCapital) December 8, 2023

Vì vậy, về mặt kỹ thuật, bạn đang đưa một phần dữ liệu lên blockchain mà không cần hợp đồng thông minh.

Nhưng mà Ordinals và Inscriptions là gì? đôi khi tôi nghe ai đó gọi là Ordinals, đôi khi ai đó gọi nó là Inscriptions, vậy tôi nên phân biệt sự khác nhau giữa 2 khái niệm này và đâu mới là cách gọi đúng?

Ordinals: Đây là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một giao thức mới trên mạng lưới Bitcoin. Cho phép "đánh số thứ tự" (ordinal numbers) cho từng satoshi, đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin.

Inscriptions: Đây là thuật ngữ dùng để chỉ việc "ghi" hoặc "khắc" thông tin lên các satoshi này. Thông qua việc sử dụng giao thức Ordinals.

Khi bạn nói về "Ordinals", bạn đang thảo luận về hệ thống đánh số thứ tự cho satoshis. Khi bạn nói về "Inscriptions", bạn đang nói về việc ghi thông tin lên những satoshis đó. 

Sự xuất hiện của Inscriptions trên Bitcoin đã mở ra một hướng mới cho việc sử dụng blockchain. Điều này không chỉ mở rộng khả năng của Bitcoin mà còn cho thấy tiềm năng của blockchain như một công cụ lưu trữ thông tin phi tập trung không thể sửa đổi và cực kỳ bảo mật.

Sau khi tài khoản X của SEC bị hack và thông báo sai sự thật về việc phê duyệt spot Bitcoin ETF, phản hồi của Chủ tịch SEC Gary Gensler đã được khắc vào blockchain Bitcoin ở khối 825.059 thông qua giao thức Ordinals với phí là 117 USD.

Một nghệ sĩ kỹ… pic.twitter.com/kPsxAchkHX

— ThuanCapital.eth (@ThuanCapital) January 10, 2024

Giờ đây blockchain Bitcoin không chỉ để giao dịch mà còn là một nơi để cộng đồng có thể ghi lại mọi thông tin một cách phi tập trung và không thể sửa đổi.

Elon Musk nói rằng hầu hết các NFT ở thời điểm hiện tại đều không được lưu trữ on-chain. Tuy Elon Musk không nhắn gì đến Bitcoin Ordinals nhưng lại vô tình khiến khán giả hướng đến Bitcoin Ordinals vì tất cả đều được lưu trữ on-chain. 

Không những xu hướng Inscriptions bùng nổ trên Bitcoin mà nó còn lan truyền như cháy rừng đến nhiều Blockchain lớn khác như Polygon, Solana, Fantom và Avalanche.

Inscriptions và sự lấn sân sang các Blockchain EVM

Sự chuyển giao từ Bitcoin sang các blockchain tương thích với Ethereum Virtual Machine (EVM) đã mở ra một chương mới cho "EVM Inscriptions". 

Với khả năng tương thích rộng rãi hơn và sự linh hoạt trong việc xử lý dữ liệu, "EVM Inscriptions" nhanh chóng trở thành một chủ đề nóng bỏng và gây “nghét nghèn nghẹt” nhiều blockchain vì nhu cầu quá cao. 

EVM Inscriptions hoạt động bằng cách nhúng dữ liệu trực tiếp vào các giao dịch trên các blockchain tương thích với EVM.

Người dùng bắt đầu tích cực tạo ra các tạo phẩm kỹ thuật số trên mạng Ethereum. Theo Dune Analytics, hơn 46 triệu EVM Inscriptions đã được đúc từ ngày 16-18/12/2023.

Số lượng EVM Inscriptions được tạo ra đạt đỉnh điểm vào ngày 7/12/23. Khi hơn 38 triệu hiện vật kỹ thuật số được tạo ra chỉ trong một ngày. 

Mạng lưới Sui đạt gần 6,000 giao dịch mỗi giây (TPS) trong thời kỳ bùng nổ của Inscriptions. 

Đây là số phần trăm thể hiện sự thống trị của các giao dịch liên quan đến Inscriptions trên các blockchain vào thời điểm cuối năm 2023. 

• Avalanche: 91% 
• Gnosis: 75%
• Goerli: 65%
• Arbitrum: 62%
• ZkSync Era:  58%
• Polygon: 40%
• Fantom: 32%

Sự hào hứng xung quanh EVM Inscriptions đã gây ra một số sự cố làm tê liệt vài blockchain Layer 2 và Layer 1 có thể kể đến như:

Mạng Arbitrum One đã bị ngừng hoạt động hoàn toàn trong 78 phút vào ngày 15/12/23. Tổng khối lượng khí đốt đã tăng lên mức kỷ lục 2,1 triệu USD chỉ sau một đêm.

Mạng blockchain Cronos cũng gặp phải sự gián đoạn tạm thời do phí gas cao hơn. Theo Giám đốc điều hành mạng Ken Timsit, nhóm buộc phải tung ra bản cập nhật và kích hoạt phí giao dịch linh hoạt để đối phó với khối lượng giao dịch ngày càng tăng.

Mạng mô-đun Celestia đã ngừng chuyển tiếp các giao dịch một cách chính xác và bị tắt hoàn toàn.

👀 We're actively monitoring a high burst of transactions on zkSync Era Mainnet

💪 Sequencer and Prover are keeping up and working as intended

👉 Users might experience lagging on zkSync partner nodes

➡️ Transactions are being processed, please be patient

👇Follow for updates

— zkSync Developers (∎, ∆) (@zkSyncDevs) December 16, 2023

Mạng zkSync era cũng bị tạm ngưng hoạt động và bị tắc nghẽn do có quá nhiều giao dịch liên quan đến Inscriptions.

Inscriptions và NFT truyền thống: Những điểm khác nhau

Các blockchain EVM này đã hỗ trợ các hợp đồng thông minh với khả năng đúc NFT và các mã thông báo. Vậy tại sao họ lại cần inscriptions (chữ khắc)? 

Câu hỏi này rất thú vị, và chúng ta sẽ đi sâu vào để giải mã câu hỏi này, nhưng trước hết hãy tìm hiểu qua cách các Inscriptions được khắc vào blockchain EVM như thế nào nhé. 

Quá trình tạo nên Inscriptions tương đối đơn giản:

Bạn tạo một giao dịch, tự gửi nó cho chính mình mà không cần trao đổi tiền tệ thực tế

Giao dịch này bao gồm 'calldata' chỉ định hành động của bạn (như đúc mã thông báo)

Inscriptions tránh được phí gas cao do không cần liên quan đến hợp đồng thông minh.

Calldata là dữ liệu được đính kèm với giao dịch, cung cấp hướng dẫn ở định dạng chỉ đọc.

Giả sử, nếu bạn đính kèm hình ảnh của chính mình vào giao dịch này, điều đó có nghĩa là hình ảnh của bạn mãi mãi được ghi trên blockchain, tồn tại mãi mãi trong giao dịch này.

Giờ đây, vì dữ liệu này được lưu trữ trong một giao dịch đơn giản nên chi phí lưu trữ của nó sẽ rẻ hơn rất nhiều so với việc dữ liệu này nằm trong hợp đồng thông minh.

Người ta thường nói vui rằng Inscriptions sẽ đưa các blockchain EVM về thời kỳ đồ đá, vì giờ đây chẳng cần có hợp đồng thông minh để có thể tạo ra các NFT đầy màu sắc. 

Các sự khác biệt chính giữa inscriptions và NFT truyền thống là:

EVM Inscriptions

Khi tạo Inscriptions, dữ liệu như hình ảnh được ghi trực tiếp lên blockchain. Điều này có nghĩa là dữ liệu tồn tại mãi mãi trên on-chain và không phụ thuộc vào bất kỳ hệ thống lưu trữ nào khác.

Mặc dù dữ liệu được lưu trữ một cách phi tập trung, việc truy xuất và hiểu dữ liệu đó lại phụ thuộc vào các dịch vụ tập trung, vì không có cơ chế tự nhiên trên blockchain để tổ chức và truy xuất dữ liệu một cách dễ dàng.

Hãy tưởng tượng bạn viết một thông điệp hoặc vẽ một bức tranh lên một tờ giấy nằm trong một cuốn sổ khổng lồ. Ai cũng có thể xem thông điệp bạn viết vì đây là cuốn sổ công cộng nhưng không ai có thể xóa hoặc thay đổi thông điệp mà bạn đã viết. 

Thông điệp mà bạn viết sẽ tồn tại mãi mãi trên cuốn sổ đó, nhưng việc sau này bạn tìm lại nó quả là không dễ, vì cuốn sổ này có hàng triệu trang giấy, trang giấy mà bạn đã viết nào là một trong hàng triệu trang giấy kia. 

Giải pháp cho việc này là bạn cần một “mục lục” đặt biệt do bên thứ ba cung cấp để biết chính xác nơi mà bạn đã viết trước đó. Bạn chỉ cần tra vào mục lục là nó sẽ ra đúng trang giấy mà bạn đã viết. 

Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các dịch vụ tập trung do bên thứ ba cung cấp này tạo ra một sự mâu thuẫn. Mặc dù "Inscriptions" được tạo ra một cách phi tập trung, nhưng việc sử dụng chúng lại phụ thuộc vào các hệ thống tập trung.

NFT truyền thống

Đối với NFT truyền thống. Blockchain chỉ lưu trữ một dòng lệnh hoặc địa chỉ tham chiếu đến dữ liệu trên hợp đồng thông minh (khác với inscriptions là được lưu trên giao dịch).

Hình ảnh thực tế được lưu trữ bên ngoài blockchain (off-chain). Được lưu trữ trên các máy chủ phi tập trung (IPFS) hoặc trên các dịch vụ lưu trữ đám mây của các công ty tập trung bên thứ ba như Google Cloud hoặc Amazon Web Services.

Nếu tài sản kỹ thuật số được lưu trữ trên máy chủ trung tâm bị xóa hoặc máy chủ đó ngừng hoạt động, có khả năng mất dữ liệu. Điều này có thể dẫn đến việc NFT không còn truy cập được đến tài sản kỹ thuật số tương ứng của nó.

NFT truyền thống nói ngắn gọn một cách dễ hiểu là nó ghi các thông tin như hình ảnh vào hợp đồng thông minh.

Thông tin được lưu trữ trong hợp đồng thông minh, giúp việc truy cập và tương tác với thông tin trở nên dễ dàng và minh bạch. NFT không chỉ là một cách để lưu trữ thông tin mà còn cho phép tương tác phức tạp, như sử dụng NFT để truy cập vào các dịch vụ hoặc sự kiện đặc biệt.

Điều này tạo ra một sự khác biệt lớn so với "Inscriptions", nơi thông tin tồn tại một cách tĩnh và khó truy cập mà không có sự trợ giúp của các dịch vụ tập trung.

Sự khác biệt trong việc chứng minh quyền sở hữu và mua bán giữa "Inscriptions" và NFT.

NFT (Non-Fungible Tokens):

Mỗi NFT là duy nhất và được liên kết với một hợp đồng thông minh trên blockchain. Hợp đồng thông minh này ghi lại ai là chủ sở hữu của NFT đó. Khi NFT được chuyển nhượng, thông tin sở hữu được cập nhật trên hợp đồng thông minh một cách minh bạch và tự động.

Việc mua bán NFT được thực hiện thông qua các chợ giao dịch NFT, nơi hợp đồng thông minh xác nhận và xử lý giao dịch. Quá trình này đảm bảo rằng quyền sở hữu được chuyển một cách chính xác và an toàn.

Inscriptions:

Inscriptions chỉ là việc ghi dữ liệu (như hình ảnh, văn bản) lên blockchain. Chúng không liên kết với hợp đồng thông minh nào chứng minh quyền sở hữu. Do đó, không có cách tự động để xác định ai là chủ sở hữu của "Inscription" đó.

Việc mua bán "Inscriptions" không được hỗ trợ bởi hợp đồng thông minh. Giao dịch phụ thuộc vào sự thỏa thuận giữa người mua và người bán và thường cần sự tin tưởng hoặc sử dụng dịch vụ trung gian. Không có cơ chế tự động trên blockchain để xác nhận và xử lý việc chuyển nhượng "Inscriptions".

Tại sao NFT lại có nhiều trường hợp sử dụng hơn inscriptions

Nhờ vào hợp đồng thông minh. NFT có thể được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau và có tính linh hoạt cũng như tương tác tốt hơn inscriptions.

Hợp đồng thông minh của NFT cho phép tích hợp nhiều tính năng và logic phức tạp, từ việc xác định quyền sở hữu đến việc thực hiện các hành động tự động khi điều kiện nhất định được đáp ứng.

Dưới đây là một số lĩnh vực nổi bật của NFT và lý do tại sao Inscriptions không thể thực hiện được những ứng dụng tương tự:

Nghệ thuật và bản quyền: NFTs được sử dụng để chứng minh quyền sở hữu và bản quyền cho các tác phẩm nghệ thuật, âm nhạc, video, và các sản phẩm sáng tạo khác.

Trò chơi và Metaverse: NFTs được sử dụng trong trò chơi kỹ thuật số và các thế giới ảo (metaverse) để đại diện cho các vật phẩm trong trò chơi, bất động sản ảo, và các tài sản khác.

DeFi và bảo hiểm: NFTs có thể đại diện cho các hợp đồng tài chính, bảo hiểm, hoặc các sản phẩm tài chính khác.

Giáo dục, chứng nhận và tài sản thực tế: NFTs có thể đại diện cho các chứng chỉ, bằng cấp, và các thành tựu giáo dục. NFTs có thể sử dụng để chứng minh quyền sở hữu đối với bất động sản và các tài sản thực tế khác.

Tại sao Inscriptions không thể thực hiện những tính năng tương tự kể trên?

Thiếu tính tương tác: Inscriptions không hỗ trợ tính năng tương tác và tổng hợp như NFTs. Chúng chỉ lưu trữ dữ liệu mà không có khả năng tương tác với các hợp đồng thông minh khác.

Hạn chế về tính năng: Inscriptions không thể thực hiện các chức năng phức tạp như chứng minh quyền sở hữu, thực hiện các giao dịch tài chính, hoặc tích hợp vào các hệ thống như trò chơi hoặc metaverse.

Chủ yếu là lưu trữ dữ liệu: Inscriptions thường được sử dụng để lưu trữ dữ liệu không thay đổi trên blockchain, như hình ảnh hoặc văn bản, nhưng không hỗ trợ các ứng dụng tương tác khác.

Tại sao mọi người sử dụng Inscriptions trên các blockchain EVM?

Inscriptions rất tốt cho Bitcoin, vốn không hỗ trợ hợp đồng thông minh, nhưng đối với các chuỗi EVM, có vẻ chúng không mang lại điều gì mới về mặt công nghệ.

Một phần lý do mọi người sử dụng Inscriptions trên các blockchain EVM là do sự thời thượng và thú vị của nó. Đây là một cách tương đối mới để ghi dữ liệu như hình ảnh trực tiếp lên blockchain. Một phương pháp không thường thấy trên các blockchain hỗ trợ hợp đồng thông minh như Ethereum.

Động cơ chính dường như là sự háo hức nhằm tái tạo lại sự thành công của token BRC-20 (Ordinals) đã bùng nổ trên trên Bitcoin suốt năm 2023. 

Giờ đây, mọi người đang vội vã tìm đến các blockchain EVM. Hy vọng xây dựng những bộ sưu tập sớm trên các chuỗi này.

Tuy nhiên, một phần đáng kể của hoạt động này chỉ là việc minting lặp đi lặp lại bởi cùng một người dùng hoặc bot.

Họ có thể spam giao dịch vì chúng ít tốn kém hơn so với giao dịch liên quan đến hợp đồng thông minh bằng cách tạo ra NFT truyền thống như xưa.

Điều này làm cho việc "minting" (tạo) và chuyển giao các "Inscriptions" trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn, đặc biệt là cho các nhà đầu cơ, bot, và những người thích thử nghiệm cái mới.

Chúng ta sẽ cần một thời gian dài hơn để cơn “hype” lắng xuống và chúng ta sẽ thấy được rõ ràng hơn con đường phát triển hay lụi tàn của các Inscriptions trên các blockchain EVM.

Kết luận 

EVM Inscriptions  đại diện cho một hướng tiếp cận mới mẻ trong việc ghi dữ liệu trực tiếp lên blockchain. Điểm mạnh của chúng nằm ở khả năng lưu trữ dữ liệu không thể thay đổi, nhưng chúng lại thiếu đi các tính năng tin hoạt mà hợp đồng thông minh của NFT mang lại.

Còn NFT vẫn giữ vững vị thế là công cụ chính trong việc tạo ra và quản lý tài sản kỹ thuật số. Sự linh hoạt và khả năng tương tác cao của NFT thông qua hợp đồng thông minh cho phép chúng được ứng dụng rộng rãi, từ nghệ thuật kỹ thuật số đến trò chơi và metaverse.

Thay vì xem EVM Inscriptions là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với NFT, chúng ta có thể xem chúng như những bổ sung cho nhau, mỗi loại mang lại những giá trị và ứng dụng khác nhau trong thế giới crypto.